może nie tak ciekawy i nie tak religijny, ale za to długi i wyjątkowo nudny 
Henryk Bless
ZARYS PSYCHIATRII DUSZPASTERSKIEJ
DR HENRYK BLESS
REKTOR INSTYTUTU PSYCHIATRYCZNEGO "VOORBURG" w VUGHT
PRZEKŁAD Z WŁOSKIEGO OPRACOWAŁ I UZUPEŁNIŁ Bp LECH KACZMAREK
AKADEMIA TEOLOGII KATOLICKIEJ WARSZAWA 1980
ROZDZIAŁ I
WSTĘP PSYCHOLOGICZNY
Psychiatria jako wiedza ścisła usiłuje analizować anormalne stany człowieka. Samo jednak stwierdzenie stanów, jakkolwiek bardzo wI-ażne,...
nie wystarczy, gdyż dane, uzyskane na drodze badań pozytywnych wymagają dalszego wyjaśnienia.
Jako wiedza także speku.'atywna, usiłuje psychiatria wyjaśnić zjawiska anormalne i poszukuje przyczyny anormalności.
W tym celu psychiatria posługuje się psychologią, usiłującą dać głęb-.
szą wiedzę o życiu duchowym człowieka. Wypływa stąd koniecznOŚć umieszczenia tutaj wstępu z dziedziny psychologii 1. Ponieważ zaś roz-wiązanie zagadki duszy jest ostatecznie zagadnieniem ontologicznym, niniejszy wstęp psychologiczny posiada z natury rzeczy charakter metafizyczny. Nie możemy poza tym pominąć milczeniem pojęć religijnychw tej dziedzinie. Zobaczymy jak często poszczególne szkoły mogą się' różnić od siebie a w niektórych wypadkach są zupełnie sprzeczne z sobą.
Dlatego jest rzeczą oczywistą, że przemilczanie zagadnień dotyczących najżywotniejszych zasad życiowych mogłoby wywołać jedynie zamie-szanie. .
Z tego też powodu rozważamy w niniejszym wstępie życie psychiczne.
człowieka ze stanowiska katolickiego poglądu na świat.
§ 1 Stosunek duszy do ciała: monodualizm
Doświadczenie poucza nas, że w człowieku występują dwa szeregi.
zjawisk zupełnie różnych i przeciwnych sobie. Są nimi zjawiska psychiczne i fizyczne. Te różnorodne zjawiska pozostają w najściślejszym związku ze sobą, ze względu na wzajemny wpływ ciała i duszy. Widać
1 Należy tu wskazać na dzieło autora R. B a u d i n, Corso di psicologia tłumaczenie oparte na 8 wydaniu francuskim z załącznikami, a dokonane przez G.
Lovenzini - Editrice Fiorentina - 1948, s. XXIV -1- 646 (przyp. tłum. włoskiego).
15
to szczególnie w psychiatrii. Dostrzegamy, że choroby fizyczne mogą wywoływać zboczenia psychiczne i że konflikty duchowe wywołują psycho.zy fizyczne, co wskazuje na istnienie więzów łączących duszę z ciałem.
-Jakie jednak związki łączą stronę duchową i materialną człowieka?
Monizm usiłuje rozwiązać to zagadnienie, tłumacząc wszystkie czyn.nOŚci ludzkie pochodzeniem od jednej wyłącznie tylko zasady. w rzeczywistości monizm przekreśla całe zagadnienie, nie uznając istotnej różnicy między ciałem a duszą. Tak więc monizm materialistyczny sprowadza wszystkie rzeczy do materii: całe życie psychiczne polega tylko na ruchu cząsteczek mózgu. Tak tłumaczą rzecz np. Haeckel, Moleschott, Buchner, Feuerbach, w atson i La Mettrie i współczesny materializm.
-Według tej koncepcji psychologia staje się zbędną, ponieważ nie uznaje -się tu w ogóle istnienia duszy. .
Monizm natomiast spirytualistyczny sprowadza wszystkie materialne funkcje człowieka do jego duszy. materia stanowi jedynie pozór, którego
,
używa psychika, aby się nam ujawnić. Tak mówią Fechner, Ebbinghaus, Wund:t, Paulsen, Berkeley i Heymans. Dalsze jednak wyjaśnienia tych uczonych różnią się znacznie między sobą.
Monizm w każdej więc formie przeczy istnleniu istotnej różnicy mię.dzy ciałem a duszą. Człowieka pojmuje on albo jako czystego ducha, :albo jako czystą materię. , Poglądy monistyczne wywarły wpływ na rozwój psychiatrii. Wpływ ten sprawił, że podkreślano wagę bądź to element.ów duchowych, bądź
'.
-to matenalnych, przypisując jednostronnie pierwszorzędną wartość jed-nym lub drugim.
Dualizm (Platon) uznaje istotną różnicę między duszą i ciałem, posuwa się jednak aż do uznania dwóch różnych substancji, zupełnie samodzielnych i związanych ze sobą jedynie przypadłOŚciowo.
J edność organiczna duszy i ciała jest dla dualistów wyłącznie zewnętrzBa. z tego powodu jest rzeczą bardzo trudną, czasem niemożliwą, wytłumaczyć wzajemne stosunki, które, jak uc~y doświadczenie, występują mje .dzy czynnościami psychicznymi i somatycznymi.
Okazjonaliści (Malebranche) powołuja . się przy tłumaczeniu związku
..
...duszy i ciała na każdorazowy wpływ Boży. Leibnitz porownuje duszę -1 ciało do dwóch zegarków, które od początku nastawione na równą go"dzinę, chodzą dalej równobieżnie (teoria harmonii przedustanowionej ,harmonia praestabilita). ;
Spinoza uznaje czynności ciała i duszy za przejaw powszechnej Boiej substancji. Paralelizm psychofizyczny Wundta nie uznaje ciała i d;uszy :za dwie niezależne substancje, uznaje jedynie istnienie dwóch szeregów ,czynności: fizycznych'i duchowych (aktualizm psychologiczny).
16
Psychologja nowoczesna podkreśla odwrotnie na nowo silnie jedność substancjalną człowieka. Objawia się to w personalizmie Sterna 2,W psychologii strukturalnej E. Sprangera 3, w psychologii form (Gestaltpsychologie) Kretschmera 4, W ertheimera, Koffki i Wheelera. Wszyscy ci uczeni uznają jedność pomiędzy duszą i ciałem.
Te kierunki psychologiczne nie posiadają jednak jasnego pojęcia rnonodualizmu, ponieważ wychodzą z niedokładnego pojęcia duchowego i materialnego charakteru człowieka.
Typowa jest teoria Klagesa, który w swych badaniach nad charakterem zakłada teoretycznie słusznOŚć monodualizmu, a jednak popada w błąd dualizmu, głosząc, że wyższa działalność duchowa sprzeciwia się i wpływa szkodliwie na harmonię monodualizmu 5.
Przeciwstawiamy wszystkim tym teoriom naukę katolicką, która pojmuje człowieka jako jedność powstałą z dwóch elementów. Stąd wynika nazwa monodualizmu. W myśl tej nauki człowiek nie jest bytem pojedynczym, ale złożonym z dwóch różnych i substancjalnych części mimo, że są z sobą połączone, mianowicie: duszy i ciała.
Według Arystotelesa i św. Tomasza dusza i ciało są dwiema substancjami niezupełnymi, współdziałającymi jako dwa czynniki przy powstaniu substancji zupełnej 6. Ciało i dusza są istotnie z sobą zjednoczone w ten sposób, że tworzą jedność substancjalną, naturę ludzką, jedną osobę ludzką 7.
Sw. Tomasz, rozważając to zagadnienie, wyjaśnia pozorną sprzeczność pomiędzy jednością natury ludzkiej a dwoistością objawów i czynności w tejże naturze; twierdzi mianowicie, że dusza jest formą życiową i istotną ciała.
Ciało jest zasadą bierną, podlegającą określeniu: materia; dusza jest zasadą czynną określającą i ożywiającą: formą ciała. Jedność, kt6rą określamy mianem , ,człowieka" , nie powstaje dzięki połączeniu ciała jako takiego z duszą, lecz z czynności, którą dusza kształtując materię, nadaje jej charakter czynny, określony, żywy 8.
2 Według Sterna dusza nie istnieje jako substancja, lecz jedynie jako osoba, jako ośrodek wszelkiego ludzkiego działania, objawiającego się wewnętrznie (= psychicznie) i zewnetrznie (= fizycznie) 3 Spranger tljmuje Dodmiot ludzkiego działania w jego kompletnej strukturze.
4 Kretschmer wychodzi z założenia, że określonej budowie fizycznej odpowiada ściśle określony charakter psychiczny, na podstawie którego ten uczony klasyfikuje ludzi według różnych typów.
~5 L. Klages, Der Geist als Widersacher der Seele, Lipsk 1929.
6 Por. św. Tomasz z Akwinu, Summa theologica 1, q. 76. De Veritate, 26, art. 10. , 7 Por Konkluzja v Soboru Laterańskiego, zatwierdzona przez papieża Leona x w 15i3 r.
8 Por. Arystoteles, De Anima C. 1, 412, a. 27 (Per animam et est corpus, et est organicum et est potentia vitam habens).
17
w ten sposób więc dusza ludzka jest formą życiową, która określa istnienie w stosunku do ludzkiego ciała i czynnikiem podnoszącym ciało do godności bytu ludzkiego; ona właśnie jest zasadą wszelkiego życia w człowieku, zarówno wegetatywnego, jak zwierzęcego, również jest zasadą wszelkiej działalnOŚci ludzkiej 9. w sprawie sposobu, w jaki dusza.
nadaje ciału formę, istnieje w teologii swoboda zdań. Św. Tomasz sądzi, że dusza rozumna łączy się bezpośrednio z materią pierwszą. Szkoła Dunsa Skota odwrotnie zakłada istnienie "formy substancjalnej". forma
.
corporeitatis quae constituit corpu8 organicum quod per animam fit CO7"pus vivum et humanum, formy cielesnej, substancjalnej, dzięki której materia staje się ciałem organicznym; ciało to ożywione przez duszę (która jest inną formą, różną od pierwszej cielesnej) staje się ciał~m żywyn'l i ludzkim.
z tej wewnętrznej jednOŚci duszy z ciałem wynika, że wszystkie czynnOŚci duszy od najwznioślejszych o naturze rozumnej, aż do najniższy " ch o naturze zwierzęcej i wegetatywnej wywodzą się z całości, a więc pochodzą i od duszy i od ciała 10.
w ten sposób istnieje w życiu ziemskim stała wymiana między dusza
.
powiązaną z ciałem i ciałem zależnym od duszy, pomiędzy elementem fizycznym i psychicznym w człowieku. Ta współzależność i wzajemne oddziaływania są tak silne, że św. Tomasz uznaje różnorodność dusz .1.1 w następstwie różnorodnych dyspozycji ciał ,12.
§ 2 Dusza ludzka rozważana ze stanowiska prz;}'rodzonego
a) DUSZA: BYT SAMOISTNY O NA TtTRZE DUCHOV\7EJ
Aktualizm Wundta sprowadza duszę do sumy czynności lub funkcji psychicznych i przez to samo przekreśla jej samoistność. System ten stawia nas przed fukcjami, poza którymi nie ma niczego, co by wprawiało owe funkcje w ruch - stawia nas przed zjawiskami stale zmieniającymi się bez pod'łoża owych zjawisk, albo mówiąc inaczej, przed psychologią bez duszy. System E. Sprangera, jego teoria strukturalna, zna tylko tzw..
Lebensformen, inaczej mówiąc: formy, poprzez które przejawia się życie.
Personalizm W. Sterna uznaje jedynie osobowość, zasadę, z której sie
-
wszystko wywodzi. I on więc na swój sposób przekreśla samoistność duszy. Tym teoriom przeciwstawiamy naukę katolicką: dusza ludzka jest bytem samoistnym, niematerialnym i duchow~m, jest bytem nieśmiertelnym, stworzonym na obraz i podobieństwo Boże.
cdn...
__________________
 gg: 1854672 | blog | http://kosz.fpp.pl | Kawa
Zgłoś post do moderatora | IP: Zalogowane
|
03-11-2003 16:37
![Kliknij tutaj aby zobaczyć profil [FPP]ZonK](images/profile.gif)
![Kliknij tutaj by wysłać e-maila do [FPP]ZonK](images/email.gif)
![Kliknij tutaj aby wysłać [FPP]ZonK prywatną wiadomość](images/sendpm.gif)
